Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebi ve Talebin Reddinin İptali Davası

Özet :

Devlet memurlarının mesleğin başlangıcında veya mesleğini icra ederken sair nedenlerle atamasının veya tayininin yapılmaması nedeniyle ikame edilen idari davalara uygulamada memur atama iptali veya memur atama davası denir. Eş durumu nedeniyle tayin ise kısaca, evli olan devlet memurlarının farklı şehirlerde ikamet eden eşlerinin mevzuatta aranan şartların mevcut olması halinde eş durumu nedeniyle tayin talebinde bulunmaları olarak özetlenebilir. Bu çalışmamızda Dal Hukuk & Danışmanlık olarak kazandığımız emsal bir dava esas alınarak eş durumu nedeniyle tayin talebi ve talebin reddinin iptali davası bilgi verilecektir. Emsal olarak gösterilen karar metnin alt kısmında yer almaktadır.

Devlet memurlarının mesleklerimizi icra ettiği şehirden farklı bir şehirde ikamet eden bir devlet memuru ile evlenmesi, evli olan bir devlet memurunun zorunlu kalarak veya isteğine bağlı olarak eşinden farklı bir şehre tayinin çıkması olası bir durumdur. Bahse konu olan hallerde Türk toplumunun temeli olan aile birliği bütünlüğü ciddi şekilde sarsılacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 41'nci madde hükmü ile ailenin korunması hususu garanti altına alınmaktadır. Mezkur madde, "Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır." düzenlemesini haizdir. Bahse konu madde hükmüne binaen eşlerden biri devlet memuru olmasa dahi farklı bir şehirde yaşamını sürdüren eşinin bulunduğu şehre ilgili mevzuatlarda aranan şartların mevcut olması halinde eş durumu nedeniyle tayin talep edebilecektir. Bu hususta önemli olan nokta ise eş durumu nedeniyle tayinin haklı bir gerekçeye dayanması gerektiğidir.

Eş durumu nedeniyle tayin talep edecek olan devlet memuru öncelikle bu talebini çalıştığı kuruma iletmelidir. Talebin reddedilmesi halinde ise eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddinin iptali davası ikame edilecektir.

Yasal Düzenleme :

İzah ettiğimiz üzere, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Ailenin korunması ve çocuk hakları" başlıklı 41'nci maddesinde; "Aile, Türk toplumunun temeli olduğu ve eşler arasında eşitliğe dayandığı, Devlet'in, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alacağı, teşkilatı kuracağı, her çocuğun, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahip olduğu, Devlet'in, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alacağı" hükmüne yer verilmektedir. Önemine istinaden Anayasamızla koruma altına alınan düzenleme ile aile birliğinin bütünlüğünün korunması ve aile yapısının huzurlu ve sağlıklı olmasının sağlanmasıdır. Toplumumuzun dinamiklerini önemli düzeyde etkileyecek olan bu hususta Anayasamıza bağlı olarak ilgili mevzuatlarda da düzenlemeler yapılmıştır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun "Yer değiştirme suretiyle atanma" başlıklı 72'nci maddesinde; "Kurumlarda yer değiştirme suretiyle atanmalar; hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiye'nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılır. Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır. " hükmü amirdir.

Devlet Memurları Kanunu'nun 72'nci maddesi ile eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabul edilebilmesi için gerekli şartlar;

• Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak olan bir atama olması,

• Kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanması,

• Memur olan diğer eşin isteği,

• Atanacak olan eş memurun Devlet Memurları Kanunu 74 ve 76 ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde atanmış olmasıdır.

Devlet Memurları Kanunu'nun m.72 hükmünün devamı; "Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarda izin verilebilir." şeklinde düzenlenmiş olup Kanunun 76. maddesinin 1. fıkrasında; "Kurumlar, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık dereceleriyle memurları bulundukları kadro derecelerine eşit veya 68 inci maddedeki esaslar çerçevesinde daha üst, kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki diğer kadrolara naklen atayabilirler." hükmüne yer verilmektedir. Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin "Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarda Gözönünde Bulundurulacak Hususlar" başlıklı 9'uncu maddesinde; "Yer değiştirme suretiyle atanmalar, Devlet Memurlarının dengeli bir şekilde dağılımını sağlamak için öğrenimi, uzmanlığı, iş tecrübesi, mesleki bilgisi gibi özellikleri ile boş kadro durumu göz önünde bulundurularak kurumlarınca hazırlanan bir plan dahilinde yapılır. ... İlgili mevzuatı uyarınca zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı, mülki idare amirliği hizmetleri sınıfı, jandarma hizmetleri sınıfı, sahil güvenlik hizmetleri sınıfı ve emniyet hizmetleri sınıfına giren memurlar, Türk Silahlı Kuvvetlerine mensup subay ve astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar ile hakim ve savcıların görev süresiyle sınırlı olmak üzere atandıkları yere, memur olan eşinin atanmasında mevzuatı uyarınca yürürlüğe konulan norm kadro sayılarına ilişkin hükümler uygulanmaz." hükmüne yer verilmektedir.

Açıkça görüldüğü üzere atanmaya tabi tutulan memurun atanmak istediği yerde uygun bir görev yerinin bulunması eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabulü için yasal bir zorunluluktur. Buna karşılık Danıştay kararlarında, ailenin bir arada bulunmasının Anayasal bir hak olması ve devletin bu hakkı koruması gerektiği önemle vurgulanmış, şartları bulunmadığında dahi eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabul edilmesi gerektiği içtihat edilmiştir. Anayasa ve Uluslararası Hukuk ile ailenin korunmasına yönelik olarak devlete verilen görevin öngörüldüğü şekliyle yerine getirilebilmesinin temel koşullarından birisinin de aile birliğinin sağlanması olduğu, aksi bir uygulamanın ise, ailenin huzurunu temelden sarsarak maddi ve manevi anlamda toplum açısından giderilmesi çok zor olan zararları beraberinde getireceği, böylesi bir durumun ise, günümüzün evrensel anlamda kabul görmüş sosyal ve hukuk devleti anlayışıyla bağdaşmayacağı mevzuatta detaylı şekilde düzenlenmiştir.

Eşlerden Birinin Memur Olmaması Durumunda Memur Eşin Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebi :

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmeliğin 14'ncü maddesinde gerçekleştirilen değişiklikle beraber eş durumu nedeniyle tayin için eşlerin her ikisinin de memur olma zorunluluğu kaldırılmıştır. Bahse konu edilen değişiklik sonrasında mezkur madde hükmü, "Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme isteğinde bulunan memur, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı talep ettiği yerde eşinin başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak halen çalıştığına ilişkin belgeyi kurumuna ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekir" şeklindedir. Bahse konu edilen hükme aile birliği mazeretine dayanarak yer değişikliği memurun;

• Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere,

• Eşlerin her ikisinin de aynı kurumda çalışıyor olması halinde, kurumun daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere,

• Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere,

• Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere,

• Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere,

Eş durumu nedeniyle tayini yapılabilecektir. Eş durumu nedeniyle tayin isteme hakkı tüm devlet memurlarına tanınmış bir hak olup tayine gerekçe gösterilen eşin başka bir ilde kamu görevi dışında bir pozisyonda çalışmasının bir önemi bulunmamaktadır. Önemli olan husus eş durumu nedeniyle tayin için mevzuatın aradığı gerekli şartların sağlanmasıdır.

Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddi ve İptal Davası

Şartları oluşan ve yasal mevzuata uygun olarak yapılan eş durumu nedeniyle tayin talebinin ilgili kurumlarca reddedilmesi halinde bu ret kararının iptali talebiyle dava açılması gerekmektedir. Mevzuat ve yasal sürelerin takibi işi ve belgelerin hazırlanma süreci oldukça dikkat gerektirdiğinden, idari yargılama alanında uzman olan Dal Hukuk & Danışmanlık Bürosu ile detaylı bilgi ve danışmanlık için iletişime geçebilirsiniz. Dal Hukuk & Danışmanlık Bürosu olarak danışmanlık hizmetimiz mevzuat aşamasından başlayıp hemen her konuda profesyonel destek şeklinde devam etmektedir.